UMC Utrecht: Een pacemaker circulair? Dan kan alles

We zijn inmiddels allemaal bekend met inzamelen van e-waste. Laptops en telefoons die met wat technische hulp een nieuw leven krijgen, of tweedehands onderdelen die samen weer een gloednieuw apparaat vormen. Dat moet ook met medisch e-waste kunnen, dacht Edwin van Stralen, teamleider interne logistiek en afvalmanagement bij het UMC Utrecht. “Je moet je omgeving natuurlijk nooit vervuilen, maar als ziekenhuis is het helemaal belangrijk om actief bij te dragen aan een gezond milieu.”

Pacemakers als refurbishing showcase

Dat een gezonde leefomgeving belangrijk is voor een ziekenhuis mag duidelijk zijn. Maar hoe kom je er vervolgens op om pacemakers te refurbishen? “We liepen er steeds tegenaan dat er in de afvalmarkt zorgafval relatief veel weerstand oproept. Veel inzamelaars zijn nu eenmaal huiverig voor medische producten vanwege de vermeende risico’s. Of dat nou terecht is of niet, dat idee speelt wel in de keten.

Zelfs gewoon restafval van kantoorafdeling wordt gezien als ‘bijzonder restafval’, wat de recyclingdoelstellingen van ziekenhuizen enorm bemoeilijkt. Een toenmalige collega kwam met het idee om een soort showcase product te vinden, om een signaal af te geven naar de verwerkers: als dit kan, kan alles. Op de hartkatherisatiekamer suggereerden ze pacemakers. Die bestaan uit edelmetalen en een beetje kunststof. In feite dezelfde grondstoffen als een telefoon.”  

Uitdagingen: niche, privacy en veiligheid

Ondanks dat het in principe om dezelfde grondstoffen gaat, is het proces lang niet zo makkelijk. Reguliere e-waste als laptops en telefoons wordt in groten getale ingezameld en verwerkt. Een groot volume is essentieel om economisch interessant te zijn. Dat volume mist bij het UMC Utrecht, aldus Edwin: “Het aantal herbruikbare apparaten is beperkt, het is echt een nichestroom. Eigenlijk doen vooral perifere ziekenhuizen vervangingsoperaties, bij de universitair medische centra is dat minder. We hebben daarom de mogelijkheid opgenomen om andere ziekenhuizen aan te laten haken bij onze inzamelingsafspraken.

Daarnaast is het zo dat reguliere elektronische apparaten makkelijker uit elkaar te halen zijn dan pacemakers. Dat is dus een extra uitdaging. Tot slot zit er data op pacemakers, wat de nodige privacy- en veiligheidsrisico’s met zich mee brengt. Al met al een behoorlijke uitdaging. We hebben op internet gevraagd of mensen met innovatieve oplossingen konden komen, onder andere via inkoopfora en LinkedIn. Daar kwamen hele interessante ideeën uit die we hebben kunnen toepassen.”

Inspirerende werking

Inmiddels is de pilot al zo’n 1,5 jaar bezig. Er zijn al een paar succesvolle batches geweest, maar het UMC Utrecht is voorzichtig met opschaling. Edwin: “We doen het rustig aan. Het is natuurlijk een uiterst gevoelige kwestie. Het traject werkt in ieder geval wel inspirerend in de sector, andere ziekenhuizen willen er nu ook mee aan de slag. Ook zijn er steeds meer mensen op de hoogte: laatst was er een nabestaande die nog een pacemaker had liggen van een overleden familielid, en vroeg of we die konden recyclen. Dat is natuurlijk heel erg mooi!”