De onderbelichte waarde van afgedankte elektronische apparaten

Inkopers hebben een belangrijke rol in de overgang naar een circulaire economie. Ook als het gaat om het beheer van elektronisch afval. Hoe zorgen we ervoor dat afgedankte apparaten niet verloren gaan, maar opnieuw waarde krijgen? We spraken met Esther Musch en René Eijsbouts van Stichting OPEN over de kansen en uitdagingen bij het inzamelen en recyclen van elektronische apparaten.

Kunnen jullie ons vertellen wat stichting OPEN doet?

‘Stichting OPEN staat voor organisatie-producent verantwoordelijkheid – E-waste Nederland. Wij zijn een landelijke regieorganisatie. Namens de producenten en importeurs van elektrische en elektronische apparaten richten we ons op de inzameling en recycling van elektronisch afval in Nederland. Wij helpen importeurs en fabrikanten van elektronische afval met een efficiënt en wettelijk compliant inzamelnetwerk dat actief bijdraagt aan de circulaire economie. Dit doen we met een groot aantal ketenpartners zoals gemeenten, retailers, transport- en sorteerbedrijven en niet te vergeten CENELEC verwerkers.

Dat is hard nodig, want jaarlijks ontstaat in Nederland bijna 368 miljoen kilo aan elektronisch afval – een enorme stroom van afgedankte apparaten die waardevolle grondstoffen bevatten (NWR, 2023). Dit zal naar schatting doorgroeien naar bijna 400 miljoen kilo in 2026. Als we dit afval niet op de juiste manier inzamelen en verwerken, gaat niet alleen materiaal verloren, maar missen we ook een grote kans om impact te maken op het gebied van duurzaamheid.’

Hoe gaan jullie om met elektronisch afval?

In 2023 werd er binnen ons netwerk 2018 miljoen kilo ingezameld en wij zorgen ervoor dat de inzameling, sortering en verwerking van elektronisch afval effectief en verantwoord gebeurt. Denk bijvoorbeeld aan het inzamelen van elektronische apparatuur bij sloopprojecten of het laten ophalen van containers bij de gemeentelijke milieustraten. Wij  zorgen ervoor dat waardevolle materialen worden teruggewonnen en opnieuw gebruikt worden.

Een belangrijk onderdeel van ons werk is het vergroten van het bewustzijn over het belang om afgedankte apparaten goed in te leveren en de grondstoffen zo hoogwaardig mogelijk terug te winnen. Ook veiligheid speelt een belangrijke rol. Denk aan CFK’s die het milieu belasten als de recycling niet goed gebeurt of brandgevaar dat kan optreden als apparaten met batterij in het restafval belanden.

Wij  adviseren inkopers over hoe zij verantwoord kunnen omgaan met elektronisch afval. Daarmee ondersteunen we duurzaam beleid en stimuleren we innovatieve oplossingen in de sector.’

Een belangrijk onderdeel van ons werk is het vergroten van het bewustzijn over de grondstoffen in afgedankte apparaten.

René Eijsbouts

Hoe stimuleert Stichting OPEN bedrijven?

‘Bedrijven worden door ons gestimuleerd om elektronisch afval op de juiste manier in te zamelen en aan CENELEC-gecertificeerde verwerkers aan te bieden. Wij bieden een stimuleringsregeling, waarbij bedrijven extra vergoeding krijgen bovenop de materiaalwaarde van afgedankte apparaten, zoals armaturen, ICT-apparatuur, en boilers. Daarnaast hebben we een gratis ophaalservice voor apparaten, die normaal gesproken tegen betaling worden verwerkt. Zo maken we het aantrekkelijker om op een veilige en efficiënte manier bij te dragen aan de circulaire economie. Met de stimuleringsregeling worden de kosten afgedekt om de milieugevaarlijk componenten (batterijen, CFKs, asbest en PCB-houdende condensatoren) uit de apparaten te halen en deze op een veilige wijze te verwerken.’

Wat zijn de grootste uitdagingen?

‘Eén van de grootste uitdagingen is het ontbreken van duidelijke richtlijnen voor het omgaan met elektronisch afval in aanbestedingen en inkoop uitvragen. Het wordt vaak niet expliciet benoemd, waardoor sloper en aannemers niet weten dat deze apparaten apart ingezameld moeten worden of naar gecertificeerde verwerkers moeten gaan. Daardoor verdwijnen ze vaak in het reguliere afval of in de gewone metaalcontainer, terwijl ze juist waardevolle grondstoffen bevatten en een speciale behandeling – lees CENELEC – moeten ondergaan. Elektronisch afval wordt nog te vaak als afval gezien, terwijl het in werkelijkheid een bron is van herbruikbare materialen. Het gebrek aan bewustzijn over de waarde van elektronisch afval is een belangrijke uitdaging die we willen aanpakken. ’Juist door dit aspect, te weten de correcte afdanking richting CENELEC verwerkers mee te nemen bij inkoop uitvragen, kunnen inkopende organisaties een grote bijdrage leveren aan de circulaire economie. Belangrijk want met alle geopolitieke strubbeling is het essentieel dat er zo goed mogelijk met grondstoffen wordt omgegaan.’

Het gebrek aan bewustzijn over de waarde van elektronisch afval is een belangrijke uitdaging die we willen oppakken.

Esther Musch

Welke kansen zien jullie?

‘De grootste kans ligt in het expliciet opnemen van circulaire uitvoeringseisen bij inkoop uitvragen. Zolang dit ontbreekt, valt e-waste vaak tussen wal en schip. Door hier wel afspraken over te maken, kunnen inkopers en beleidsmakers duurzaamheid concreet maken en zorgen voor verantwoorde verwerking en hergebruik. Dat voorkomt niet alleen verspilling, maar ook onveilige situaties bij verwerking.  Door circulaire afspraken in aanbestedingen op te nemen, wordt de waarde van elektronisch afval zichtbaar. Dit biedt inkopers de mogelijkheid om duurzamere keuzes te maken en tegelijkertijd waardevolle materialen terug te winnen.’

De grootste kans ligt in het expliciet opnemen van circulaire uitvoeringseisen bij inkoop uitvragen.

Esther Musch

Hebben jullie tips voor inkopers?

‘Zorg dat je bij de aanschaf van producten ook nadenkt over wat ermee gebeurt aan het einde van hun levensduur. Kunnen ze worden hergebruikt, gerepareerd of gerecycled? Als blijkt dat een apparaat echt afval is, bijvoorbeeld omdat het niet meer voldoet aan de energienormen, zorg dan dat je het op de juiste manier afvoert. Dit betekent dat het apparaat niet in de reguliere afvalstroom mag eindigen, maar volgens de geldende regels voor elektronisch afval veilig verwerkt moet worden.’

‘Een andere tip is om afgedankte apparaten terug te verkopen aan de leverancier. Zo voorkom je dat ze als afval worden behandeld en verleng je hun levensduur.’

Zorg dat je bij de aanschaf van producten ook nadenkt over wat ermee gebeurt aan het einde van hun levensduur.

René Eijsbouts

Hoe zien jullie de toekomst?

‘Wij hopen dat de circulaire keten voor elektronica goed is geregeld en gesloten wordt, zodat alles veilig en circulair wordt verwerkt. Grote opdrachtgevers kunnen hierin het goede voorbeeld geven door circulaire uitvoeringseisen structureel op te nemen in hun inkoop uitvragen. Het zou net zo vanzelfsprekend moeten zijn om elektronisch afval via de juiste kanalen af te voeren, zoals we dat ook doen met chemisch afval.’

Samen maken we Nederland circulair: vanaf de inkoop  tot en met het laatste stukje in de levensloop van apparaten.

Esther Musch en René Eijsbouts