Duurzame pionier in de zorg: zo werkt Radboudumc met circulair inkopen

Ieder ziekenhuis wil de beste zorg voor patiënten. Het Radboudumc in Nijmegen heeft nog een extra doelstelling: duurzame zorg. Dit is zorg met maximale positieve impact op de gezondheid en minimale negatieve impact op het milieu.

Harriette Laurijsen, strategisch adviseur duurzaamheid bij het Radboudumc, legt uit waarom duurzaamheid zo belangrijk is voor dit universitair medisch centrum. Ook vertelt ze hoe je problemen bij circulaire ambities oplost.

Hoe omschrijf je de visie van het Radboudumc op circulaire inkoop?

Harriette: “Ongeveer zeven procent van de Nederlandse CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door de zorg. Als umc ben je een gezondheidsinstelling, maar we dragen dus ook ongewild bij aan de klimaatcrisis. Klimaatverandering heeft een negatieve impact op de gezondheid, dus willen we helpen om dit verminderen. Wij voeren dan ook al tien jaar een actief duurzaamheidsbeleid.”

“We benaderen duurzaamheid integraal. Naast de impact op het milieu zetten we ook in op het sociale aspect: ‘gelijke kansen voor iedereen’. We gaan voor een duurzame organisatie tot in de haarvaten. Dat uiteindelijk alle medewerkers en studenten duurzaam denken en doen.”

Groen beleid als rode draad dus. Hoe is dit zo bij jullie ontstaan?

“Vroeger stimuleerden we duurzaamheid door medewerkers uit te nodigen om met duurzame ideeën en initiatieven te komen. Dat werkte goed, maar niet voor complexe trajecten of op structureel niveau. Duurzaam inkopen hing bijvoorbeeld af van de bereidheid van een inkopende afdeling. We wilden de vrijblijvendheid voorbij. Daarom stelden we op centraal niveau ambities op voor maatschappelijk verantwoord inkopen.”

“Sinds 2022 is MVI een vast onderdeel van ons inkoopbeleid geworden. Bij alle aanbestedingstrajecten worden een aantal stappen op het gebied van duurzaamheid doorlopen. Overeenkomstig het gezamenlijke duurzaamheidsbeleid met de Radboud Universiteit richten we ons hierbij op vier ambities: gezonde omgeving, klimaatneutraal, circulair en gelijke kansen.”

Meer weten over hergebruik, minder gebruik en andere circulaire strategieën? Lees de blog over de R-ladder

Welke obstakels komen jullie tegen bij circulaire inkoop?

“Soms zijn duurzame alternatieven nog niet beschikbaar. Zo’n zeven jaar geleden wilden we onze dienstkleding duurzaam inkopen. Toen bleek geen enkele leverancier dit aanbod te hebben. Daarom lanceerden we met MVO Nederland een project om samen met leveranciers een duurzame kledinglijn te ontwikkelen. Dit is uiteindelijk gelukt.”

“Met dit inkooptraject zijn andere kledingleveranciers geïnspireerd om ook een duurzame kledinglijn aan te bieden. Inmiddels hebben veel ziekenhuizen duurzame kleding. En de inkopers bij Defensie gaan zelfs een stap verder in duurzaamheidseisen: de kleding moest voor minimaal 10% uit herbruikbare materialen bestaan. Dat gaat in één keer om enorme aantallen en dat is het domino-effect dat de markt nodig heeft.”

“Medische hulpmiddelen zijn lastiger te verduurzamen, maar ook hier zie je stapsgewijze ontwikkeling in de markt. Niet allen bij de grote, maar ook bij de kleine leveranciers in de medische industrie. De uitdaging hier is om duurzame alternatieven betaalbaar te laten zijn of worden, daar zijn veelal grote productie aantallen voor nodig. Dat betekent dus dat we als zorg in zijn geheel andere keuzes moeten gaan maken.”

Wat is de toekomst voor circulair inkopen in de zorgsector? 

“Circulair werken is één van de vijf thema’s van de Green Deal ‘Samen werken aan Duurzaamheid’. Samen met andere ziekenhuizen zetten we in op het terugdringen van verspilling, duurzaam materiaalgebruik en kennisontwikkeling. De dialoog met leveranciers is hierbij van groot belang.”

Op welke thema’s liggen kansen?

“Ten eerste het tegengaan van verspilling. Het voorkomen van het leveren van onnodige zorg en het onnodig gebruik van producten is de meest duurzame zorg die er is. Hier valt nog veel te behalen.”

“Ten tweede zo duurzaam mogelijke producten inkopen. Hierin heeft de medische sector nog een weg te gaan. Duurzame alternatieven zijn vaak niet voorhanden. Dan gaan we in gesprek met de leverancier over de verduurzaming van het aanbod of dagen we de markt uit door middel van het toevoegen van duurzaamheidseisen en -wensen in een aanbesteding.”

Bij verduurzaming is samenwerking essentieel. Lees hoe de buyer group textiel in de zorg de handen ineenslaat om te werken aan duurzamer materiaal.

Hoe helpt het partnerschap met MVO Nederland jullie met verduurzamen?

“Een voorbeeld zijn de steriele OK-jassen, oftewel operatiejassen. Bijna alle ziekenhuizen gebruiken wergwerpjassen (disposable). Herbruikbare operatiejassen zijn duurzamer, maar helaas ook duurder. MVO Nederland brengt zorgaanbieders bij elkaar zodat het door schaalvergroting mogelijk wordt om de prijs te verlagen. De zorg zal ook betaalbaar moeten blijven, dat is de balans die we moeten bewaken.”

“MVO Nederland ondersteunt ook op andere terreinen, bijvoorbeeld door kennis over te dragen of het doen van een nulmeting. Het gaat dan om vragen als: Wat is de meest duurzame operatiejas en waarom? Welke ziekenhuizen gebruiken welke jassen en hoeveel? Welke leveranciers hebben een duurzaam aanbod?” 

Wat is er volgens jou nog nodig vanuit de politiek? 

“Samen met andere zorgbranches hebben we een financieringsverzoek ingediend bij de politiek. Daarnaast werkt wet- en regelgeving soms tegen. Zo is er de richtlijn Medical Device Regulation (MDR), die eisen stelt aan de producten voor medische hulpmiddelen. Die vormt in sommige gevallen een beperking voor ons.”

“In de Green Deal Duurzame Zorg staan doelen over circulariteit. Zo streven we naar maximaal 25% ongesorteerd restafval in 2030. Dat is uitdagend, want we zitten nu op circa 65%. Dit vereist een ontwikkeling van de huidige (medische) producten, zodat deze recyclebaar of herbruikbaar zijn. Dan is het geen nice to have, maar need to have.”

Wat is jouw tip voor andere bedrijven voor circulair inkopen?

“Voor veel zorginstellingen is maatschappelijk verantwoord inkopen te complex. Gezamenlijk inkopen biedt een uitkomst. Zo spreid je risico’s, vergroot je de markt en maak je snelheid. Grote partijen nemen dan de kleinere mee. En als je niet gezamenlijk kunt inkopen, deel dan wel de kennis.”

Nu zelf aan de slag?

Vind jouw volgende stap met ons stappenplan circulair inkopen.