Waarom circulair inkopen over meer gaat dan alleen recyclen

Recyclen krijgt steeds meer aandacht: in de media, op straat, kantoor of in de buurt. Niet alleen consumenten, maar ook organisaties houden zich met recyclen bezig. Simpel gezegd scheid je materialen, zoals glas, papier of plastic. Vervolgens is dat de basis voor een nieuwe grondstof, die dan weer gebruikt kan worden als materiaal of materiaalcomponent in een nieuw product.

Dat is goed, maar je loopt bij sommige materialen het risico dat het nieuwe product een minder hoge kwaliteit heeft. Denk aan verschillende soorten plastic die we samensmelten tot een simpeler product als een bermpaaltje. Je kunt daarom ook al vóór het recyclen veel nuttige stappen zetten om tot een meer circulaire strategie te komen. Circulair inkopen is daarbij essentieel.

Zie het als voorkomen versus genezen.

De nadelen van recyclen

Met recycling maak je dus iets nieuws van producten die anders als afval bestempeld zouden worden om er iets soortgelijks mee te doen, of soms iets totaal anders. Dat klinkt ideaal, toch? Toch zitten hier haken en ogen aan.

Bij grondstoffen zoals papier en plastic heeft recycling mogelijk invloed op de kwaliteit. Zo lijkt het opnieuw gebruiken van zulk materiaal dus voordelig, maar in hoeverre is dat het geval als het nieuw gecreëerd product bijvoorbeeld snel stuk gaat? Of als je eerst hoogwaardig glanzend papier had, en nu wc-papier? Dit noemen we downcyclen. 

Het verschil tussen recyclen en hergebruik

Bij recyclen verander je (deels) het materiaal, terwijl je het product bij hergebruik in zijn geheel opnieuw gebruikt. Denk aan het omsmelten van je boodschappentas tot een sleutelhanger of gewoon het opnieuw gebruiken van die ene boodschappentas.

Je kunt ook onderdelen van een product hergebruiken (reuse). Bijvoorbeeld het hout van een stoel. Of bruikbare onderdelen van een kapot apparaat om een ander apparaat juist te repareren.

Hergebruik is een aanpak die hoger staat op de R-ladder dan recyclen. De R-Ladder is het model dat verschillende strategieën (R-strategieën) beschrijft die bijdragen aan het verminderen van het gebruik van primaire grondstoffen. Met de strategie reuse heb je dus meer impact op de circulaire economie dan met de strategie recyclen.

Circulair inkopen

In de circulaire economie worden producten, grondstoffen en materialen zo hoogwaardig mogelijk ingezet. Veel primaire grondstoffen raken namelijk steeds schaarser. Gebruik je dus minder primaire grondstoffen en zet je meer in op herbruikbaarheid? Dan produceer je minder afval en verlaag je de impact op het milieu. 

Bij circulair inkopen zijn er voor het gebruik van grondstoffen vier belangrijke aandachtspunten, zoals opgesteld in het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie 2021-2023:

1. Input: De inkopende organisatie kiest ervoor om minder grondstoffen te gebruiken. Denk ook aan producten delen of het efficiënter benutten van grondstoffen. Door veranderingen aan te brengen in de input help je als organisatie om de kringloop te versmallen.
2. Gebruik: Het verlengen van de levensduur van producten (of onderdelen daarvan) door hergebruik en reparatie zorgt ervoor dat nieuwe grondstoffen minder snel nodig zijn. Deze vertraging van de kringloop draagt bij aan de circulaire economie.
3. Verlies: Het tegengaan van verlies en zorgen voor recycling van materialen. Zo sluiten we de materiaalstromen.
4. Substitutie: Bij dit laatste aandachtspunt gaat het erom eindige grondstoffen te vervangen door hernieuwbare grondstoffen, of eventueel grondstoffen die het milieu minder belasten.

Gerealiseerde en potentiële circulariteit

We kunnen een onderscheid maken in twee vormen van circulariteit: gerealiseerde en potentiële circulariteit. Gerealiseerde circulariteit houdt in dat je producten of materialen inzet die al gebruikt zijn, terwijl je bij potentiële circulariteit nieuwe producten gebruikt die in de toekomst goed herbruikbaar zijn. 

Verder is het belangrijk dat circulair inkopen niet alleen draait om de aanschaf van circulaire, duurzame producten. Het gaat ook over producten níét kopen, over het circulaire gebruik van materialen en samenwerken met partners in de keten.

De R-ladder

Als je het gebruik van primaire grondstoffen wilt verminderen is de R-ladder een waardevolle tool. Deze ladder beschrijft verschillende circulariteitsstrategieën. Recyclen hoort hier zeker bij, maar er zijn andere strategieën die nog meer grondstoffenbesparing realiseren.

Hogere treden op de ladder zijn bijvoorbeeld ‘rethink’ en ‘reduce’. Hierbij word je uitgedaagd om anders na te denken over het materiaalgebruik en om slim samen te werken met de rest van je keten.

Lees ook de blogpost over R-ladder

Voorbeeld van circulair inkopen

In verschillende buyer groups wordt nagedacht over hoe er meer klimaatneutraal en circulair kan worden ingekocht en hoe de productieketen kan worden verduurzaamd. Deze groepen bestaan uit inkopende organisaties, leveranciers en in sommige gevallen ook andere partijen uit de keten.

Een mooi voorbeeld vind je in de zorg. Hier werkte de buyer group aan een handleiding die inkopers bij ziekenhuizen begeleidt in het maken van duurzamere keuzes. Broodnodig, want ziekenhuizen gebruiken nogal wat mondkapjes, schorten en lakens. De stof die hiervoor nodig is, is vaak van textiel. De productie daarvan is vaak niet duurzaam het gebruikt ervan leidt tot veel afval.

De buyer group onderzocht de duurzaamheid van ‘disposables’ en ‘reusables’. Op basis daarvan stelde deze groep een aantal stappen en criteria op die je kunt gebruiken bij de inkoop van duurzamere operatiejassen en afdekmateriaal.

Bij recycling zou een deel van het afval uit de zorg misschien nuttig worden toegepast, maar recyclen biedt geen garantie dat dit opnieuw gebruikte materiaal van goede kwaliteit is. Ook houdt het de vervuilende productie niet tegen. Hergebruik is dus duurzamer.

Nu zelf aan de slag? 

Bekijk welke stappen jouw organisatie kan zetten voor meer circulaire inkoop.