Circulair textiel in Zaanstad: kan het ook anders? Een duurzame toekomst voor bedrijfskleding

Door circulair in te kopen minimaliseren overheden de inzet van grondstoffen, worden producten en materialen hergebruikt en wordt de levensduur verlengd. De gemeente Zaanstad zet hierin al belangrijke stappen richting een duurzamere toekomst. We spraken met Daniëlle Schouten, adviseur duurzaamheid a.i. bij de gemeente Zaanstad.

Wat gebeurt er in de gemeente Zaanstad op het gebied van circulair textiel?

‘Afgelopen jaren hebben we eerst onze bedrijfskleding en later ook onze BOA-kleding circulair aanbesteed. Hierbij zochten we naar mogelijkheden om het gebruik van nieuwe grondstoffen te minimaliseren, hergebruik en reparatie te stimuleren en de levensduur van kleding te verlengen. Daarnaast delen we met collega’s en inwoners dat het meest duurzame kledingstuk al in hun kast hangt. Ook promoten we lokale tweedehandskleding, kledingruiltassen, kleding- en schoenmakers  en huis-aan-huis textielinzameling. Maar de belangrijkste boodschap is dat textiel niet bij het restafval hoort maar uiteindelijk, na lang gebruiken, in de textielcontainer (ook oud en kapot) . Recent hebben we een reparatieregeling opgezet om de levensduur van kledingstukken te verlengen. Zodat inwoners kleding minder snel weggooien en de lokale kleding- en schoenmakers meer klanten krijgen.’

Hoe begin je aan zo’n aanbesteding?

Gemeente Zaanstad heeft de volgende doelstellingen en uitgangspunten geformuleerd:

‘Gemeente Zaanstad wil kleding inkopen met een hoog draagcomfort, waarin medewerkers herkenbaar zijn en veilig kunnen werken. Om snel en gemakkelijk kleding te kunnen bestellen, beoogt Zaanstad een gebruiksvriendelijk en overzichtelijk bestelsysteem aan medewerkers aan te bieden. Daarnaast wil de gemeente met deze aanbesteding duurzaamheid en circulariteit stimuleren’

‘We hebben in de aanbesteding heel bewust de R-ladder toegepast en hier punten aan toegekend, hoe hoger op de R-ladder hoe beter op weg naar circulair. Dat wil zeggen Rethink  &  Refuse, Reduce, Reuse, Repair en als laatste pas Recyclen. Tijdens de voorbereiding van de aanbesteding, hebben we ons de vraag gesteld: ‘Moeten we dit écht aanschaffen of kan het ook anders?’. Voor het starten van de aanbesteding hebben we de vorige aanbesteding geanalyseerd, collega’s geïnterviewd en met de toenmalige leverancier gesproken. Dit bood inzicht maar niet voldoende, zo wilde onze toenmalige leverancier bijvoorbeeld niet repareren. Zodoende hebben we ook een marktconsultatie uitgezet. Daarnaast keken we intern zorgvuldig naar hoeveel en welke items we echt gebruikten en wat niet, maar ook hoeveel werknemers er daadwerkelijk  waren (en nog komen) en hoeveel voorraad er nog was. Zo maken we slimmere beslissingen en kijken we pragmatisch naar onze inkoopbehoefte. ‘

Kan je hier een voorbeeld van noemen?

‘In Zaanstad is blauw de kenmerkende kleur van de huisstijl en zo ook voor de bedrijfskleding. We hebben gekeken of deze kleur overal zichtbaar moet zijn. Uiteindelijk hebben we geadviseerd om alleen de bovenkleding specifiek Zaanstad-blauw te maken en om voor de  broeken ‘standaardkleuren’ te gebruiken. Daarnaast hebben we voor de bedrijfskleding gekozen voor unisex om het aantal soorten en maten te verminderen en zo de diversiteit in bestellingen te beperken.’

Wat zijn voor jullie prioriteiten bij deze aanbestedingen op het gebied van duurzaamheid en circulariteit?

‘We vinden het belangrijk om hoge kwaliteit kleding met een lange levensduur en de mogelijkheid tot reparatie te hebben. Daarbij biedt standaardisatie ook mogelijkheid om circulair te werken. We hebben de aanbestedingen juist niet op prijs gedaan (slechts 30%),  maar veel meer op service (25%) en de R-ladder (30%) naast post-consumer textiel gebruiken (15%). Met post-consumer textiel bedoelen we textiel dat al is gedragen en vervolgens is weggegooid of gerecycled. De doorslag gaf echter de passessie voor de dragers op basis van draagcomfort en pasvorm. Zij kozen uit twee winkeltjes uiteindelijk de leverancier.’

Wat zijn de grootste uitdagingen?

‘Een grote uitdaging is om circulair ‘business as usual’ te maken. Waarom zou een nieuwe medewerker een nieuw kledingstuk krijgen als er nog geschikt tweedehands beschikbaar is? Dit gedachtegoed moet echt nog landen, dat vraagt om gedragsverandering en een andere manier van denken en doen. We hebben zaadjes geplant binnen de gemeente door laagdrempelige groene lunches te organiseren, ik ben er dan ook trots op enkele maanden geleden tijdens zo’n lunch te horen -van een inkoper notabene- ‘het meest duurzame is niet inkopen’’.’

Wat is jouw boodschap voor andere gemeenten en bedrijven?

‘Mijn oproep aan andere gemeenten en bedrijven is om morgen te beginnen met tweedehandskleding en reparatie. Wees pragmatisch, door de moeite te nemen even in de kast te kijken. Wees ook kritisch, want moet er echt iets besteld worden? En is nieuw überhaupt nodig? Een oproep onder collega’s om bedrijfskleding die zij niet meer gebruikten in te leveren was een groot succes. Maak gebruik van de R-ladder. Je kan echt veel impact maken, morgen al  door het zetten van eenvoudige stappen.

Het is onze plicht als overheid om circulair aan te besteden. Een belangrijke tip is om veel meer te copy en pasten (hergebruiken!) van elkaar. Een aanbesteding kost zoveel tijd en dus geld, zonde om het steeds opnieuw te doen. En ga net als Zaanstad voor een langere periode een samenwerking aan met je nieuwe leverancier. Wij zijn van 4 naar 6 jaar (2+2+2) gegaan.’

Hoe zie je de toekomst van circulair textiel?

‘Kleding verbindt mensen, het is iets waar iedereen dagelijks mee bezig is. Voor mij zou de ideale toekomst zijn dat we anders omgaan met kleding en zo lang mogelijk gebruiken wat we al hebben. In de horeca is het bijvoorbeeld heel normaal dat je werkkleding leent en doorgeeft. Je pakt iets uit de kast en levert het weer in als het gewassen moet worden.  Dit is een andere relatie met kleding. Mijn droom voor de toekomst is dat we dit gaan toepassen, sowieso op bedrijfskleding. Maar ook kan het anders? Rethink! Henry Ford kwam tenslotte ook niet met een sneller paard.’