De inkoop van circulaire zonnepanelen: ‘Het hoeft echt niet duurder te zijn’

We streven ernaar om in 2050 volledig klimaatneutraal en circulair te zijn in Nederland. In een circulaire economie maken we efficiënt en slim gebruik van grondstoffen en producten, waarbij het belang van duurzame en circulaire oplossingen voor zonne-energie ook steeds belangrijker wordt. We spraken Lukas Sloet, projectleider voor zonne-energie bij de Gemeente Amsterdam, over de ontwikkeling van duurzame en circulaire zonnepanelen, inspirerende projecten, innovaties en de uitdagingen.

Wat zijn de ontwikkelingen op het gebied van duurzame en circulaire zonnepanelen?

We zien heel veel initiatieven binnen de gemeente, maar ook in Nederland. De kennis en leringen van deze initiatieven zijn gebundeld en samengebracht door de buyer group Duurzame Zonnepanelen, waar de gemeente Amsterdam ook onderdeel van is. De buyer group heeft diverse rapporten opgeleverd, gericht op projecten groter dan 100 panelen. Eén van deze documenten is een aanbestedingstemplate, waarmee aanbestedende partijen zelf een aanbesteding voor kunnen bereiden op basis van duurzame criteria. Daarnaast is er een algemene gids voor het opzetten van aanbestedingen en een marktscan van duurzame zonnepanelen, waarbij de nadruk ligt op de rangschikking op duurzaamheid. Meer informatie en publicaties zijn te vinden op de website van de Circulaire Maakindustrie: Buyer Group Duurzame Zonnepanelen. Hierbij wordt een nadrukkelijk onderscheid gemaakt tussen duurzame en circulaire zonnepanelen.

Hoe kijken jullie naar circulariteit?

Gekeken naar de ontwikkeling van circulaire zonnepanelen onderscheiden we twee stappen:

Stap 1: levensduurverlenging – We streven ernaar om zonnepanelen zo lang mogelijk op daken te houden. We zien vaak dat ze binnen vijf tot tien jaar worden vervangen. Uit onderzoek van de buyer group Duurzame Zonnepanelen bleek dat de CO2-terugverdientijd pas na meer dan tien jaar wordt bereikt, wat pleit voor het verlengen van de levensduur van zonnepanelen.

Stap 2: Stimulering van hergebruik – Het doel hiervan is om te voorkomen dat zonnepanelen worden weggegooid en in plaats daarvan een tweede leven krijgen. Hopelijk is er dan tegen het einde van hun levensduur een goede manier ontwikkeld om ze hoogwaardig te recyclen. Ook ondersteunen we projecten waarin volledig recyclebare panelen worden ontworpen, zodat wanneer men toch zou kiezen voor nieuwe panelen er gekozen kan worden voor volledig recyclebare zonnepanelen.

Daarnaast besteden we ook aandacht aan duurzaamheidsaspecten, zoals de CO2-uitstoot, de gebruikte materialen en de verwachte levensduur. De levensduur kan variëren van vijf tot wel vijfentwintig plus jaar, afhankelijk van de leverancier. In de gemeente Amsterdam willen we deze aspecten verbeteren, evenals het opzetten van subsidieregelingen. 

Hoe gaan we om met oude zonnepanelen?

Er lopen veel initiatieven en projecten om zonnepanelen circulair te maken. Het aluminium frame kan worden hergebruikt, maar onder andere het solarglas, dat van de hoogste kwaliteit is, en de zonnecellen zijn moeilijker opnieuw te gebruiken. Dit is vanwege de manier waarop de cellen en het solarglas verlijmd zijn. Deze onderdelen belanden daarom in de afvalverbrander. Bij de aanschaf van nieuwe zonnepanelen die (deels)circulair zijn ontworpen, is de keuze nog beperkt. Toch is het mogelijk om circulaire eisen te stellen bij aanbestedingen, zowel als het gaat om het inkopen van zonnepanelen die circulair zijn ontworpen als het inkopen van gebruikte zonnepanelen.

Hoe wordt dit in Europa aangepakt?

We werken met de buyer group op Europees niveau samen. Onlangs is de Community of Public Buyers for Sustainable Solar PV gelanceerd. Het doel hiervan is om een Europees template maken voor het inkopen van circulaire en duurzame zonnepanelen door kennis te bundelen en van elkaar te leren. Aangezien Nederland voorop loopt in de ontwikkelingen op dit gebied is het Nederlandse template en de buyer group hier leidend in.

Heb je voorbeelden van projecten in Nederland?

We zien heel veel initiatieven en projecten ontstaan. Een mooi voorbeeld is het project op het Marineterrein in Amsterdam, waar 900 zonnepanelen zijn geïnstalleerd die voorheen op een bedrijfsdak lagen. Deze zonnepanelen, inclusief de montagemiddelen en de omvormers, kregen een nieuw leven op het dak van het Marineterrein. Hier kan je meer lezen over dit project. Dit is een project van stichting ZonNext, een platform platform dat particulieren ondersteunt bij het gebruik van circulaire zonnepanelen en fungeert als een marktplaats voor tweedehands panelen.

Een voorbeeld van samenwerking is het gezamenlijke initiatief van de G5 steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Eindhoven) om een circulaire keten voor zonnepaneelhergebruik op te zetten. In samenwerking met CircuLaw wordt een analyse uitgevoerd van de huidige wet- en regelgeving om te bepalen hoe bestaande wetgeving kan worden benut om zonnepanelen circulairder te maken. Regelgeving kan soms als een belemmering worden gezien, maar het doel van deze analyse is juist om manieren te vinden waarmee men ondersteund en gestimuleerd kunnen worden om circulairder te handelen. Deze analyse is momenteel nog in ontwikkeling en wordt naar verwachting in het najaar van 2024 opgeleverd.

Hoe zorgen jullie dat iedereen dit gaat toepassen in de organisatie?

Bij de gemeente Amsterdam hebben we sinds kort een nieuw duurzaam inkoopbeleid. Dit beleid stelt duurzaam inkopen als de standaard, met uitzonderingen alleen wanneer er gegronde redenen zijn. Deze duidelijke richtlijn heeft inkopers enorm gesteund. Het is belangrijk dat dit beleid wordt geïmplementeerd in inkoopprocessen. Het doel is dat iedereen binnen de gemeente verplicht wordt om dit nieuwe beleid te volgen.

Heb je tips voor inkopers?

Laat je niet leiden door de kosten. Er zijn momenteel al heel veel duurzame en circulaire opties die niet duurder hoeven te zijn. Dit maakt het mogelijk om met hetzelfde budget verantwoorde keuzes te maken. Doe daarin goed je onderzoek en maak gebruik van de praktische tools uit de buyer group, die kan je hier vinden.

Welke uitdagingen zie je?

Circulair en duurzaam inkopen blijft een uitdaging, want mensen zijn gewend dingen op een bepaalde manier te doen. Aanpassen wordt dan vaak gezien als meer tijd en werk.  Ga daarom altijd het gesprek aan en verspreid de kennis dat er al veel andere opties beschikbaar zijn.

Ga altijd het gesprek aan en verspreid de kennis dat er al veel andere opties beschikbaar zijn.

Lukas Sloet

Een andere uitdaging die ik zie is de opslag van de herbruikbare panelen. We hebben momenteel een grote opslagloods gevonden in Amsterdam, waar materiaal opgeslagen kan worden. We zien dat vrijgekomen, gebruikte panelen eerst een tijdje moeten worden opgeslagen voor ze op een andere locatie hergebruikt kunnen worden. Daarvoor is wel ruimte nodig, een circulaire economie heeft namelijk 40% meer ruimte nodig dan een lineaire economie. Hier moeten we goed over nadenken en dit hoeft geen probleem te vormen op de lange termijn.

En als je verder vooruit kijkt, hoe zie je de toekomst?

Er lopen nu veel verschillende initiatieven, en met de tijd leren we hiervan. Op de lange termijn is het daarom van groot belang om zowel op landelijk als Europees niveau samen te werken. Als gemeente vervullen wij op dit moment een aanjagersrol, gezien de vele initiatieven die wij uitvoeren en ondersteunen. Hiermee willen we een voorbeeld stellen en hopen we anderen te inspireren om ons voorbeeld te volgen en veranderingen in gang te zetten.